Dzień Sybiraka /17 września

Święto to ustanowił Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 27 września 2013 roku przez aklamację. Tym samym Izba oddała hołd wszystkim Polakom zesłanym na Syberię oraz inne tereny Rosji i Związku Sowieckiego. „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej upamiętnia tych, którzy tam zginęli, tych, którym udało się powrócić do Ojczyzny, tych, którzy osiedli w różnych częściach świata, oraz tych, którzy pozostali w miejscu swego zesłania, gdzie kultywowali polskość” - napisano w uchwale.

Data tego święta nie jest przypadkowa. Przypada ona w rocznicę napaści sowieckiej Rosji na Polskę, która miała miejsce 17 września 1939 roku. Masowe deportacje ludności polskiej z terytoriów zajętych przez ZSRR miały charakter zorganizowany. Przygotowania zaczęły się już jesienią 1939 roku. W 1940 roku odbyły się trzy wielkie akcje deportacyjne. Pierwsza rozpoczęta zimą 10 lutego i objęła około 140 tysięcy osób, które trafiły na północne obszary ZSRR. Druga miała miejsce w kwietniu (przesiedlono wówczas 61 tysięcy osób głównie do Kazachstanu), a trzecia w czerwcu (80 tysięcy osób, które trafiły na tereny Uralu). Deportacje miały miejsce również w 1941 roku. Całkowita liczba osób zesłanych jest dyskusyjna. W październiku 1941 roku władze ZSRR przekazały informację, że deportowano 387.932 obywateli polskich. Jednak historycy kwestionują tę liczbę jako zaniżoną.

Celem polityki okupanta była sowietyzacja polskim ziem wschodnich. W pierwszej kolejności zsyłano wojskowych, urzędników czy właścicieli ziemskich. Zesłańcy, którym pozwolono zabrać ze sobą tylko podręczny bagaż, byli transportowani przez wiele tygodni koleją w wagonach towarowych, bez sanitariów, co powodowało wysoką śmiertelność. Zesłańcy skierowani zostali do pracy w kołchozach, zakładach pracy lub do łagrów.

Warto tutaj przypomnieć, że zsyłki na Syberię rozpoczęły się już w XVII wieku. W pierwszej grupie zesłańców było ok. 10 tys. uczestników konfederacji barskiej. Potem w głąb Rosji zsyłano powstańców biorących udział w zrywach niepodległościowych: kościuszkowskim, listopadowym (50 tys.) oraz styczniowym (40 tys.). Przełom XIX i XX w. to z kolei czas zsyłek działaczy konspiracji niepodległościowej, w tym Józefa Piłsudskiego. Natomiast po 17 września 1939 r. na Syberię i do Kazachstanu deportowanych zostało 1,35 mln Polaków.

Źródło informacji: sejm.gov.pl oraz hajnowka.pl

Obchody Dnia Sybiraka w Białej Podlaskiej oraz relacje Sybiraków